سوغات و صنايع دستي سيستان و بلوچستان
سوغات خوراكي سيستان و بلوچستان
شيريني ليندو
براي تهيه اين شيريني خرماي هسته گرفته شده، گندم برشته و كنجد را تحت فشار مي‌گذارند تا سفت شوند و به هم بچسبند. مواد بايد حداقل نصف روز را تحت فشار يا اصطلاحا زير بار باشند و پس از آن به اشكال مختلف به ويژه توپي در مي‌آيند و مصرف مي‌شوند.خريد صنايع دستي و سوغات از جذاب ترين بخش هاي هر سفر است.
ادويه
اين ادويه را با تركيب تخم شنبليله، فلفل قرمز، زردچوبه، نمك، تخم گشنيز و سياه‌دانه درست مي‌كنند. ادويه‌هاي هندي و پاكستاني متنوعي در اين استان پيدا مي‌شود كه تركيبات خاص و عطر متفاوتي دارند.
ميوه هاي خوشمزه
سيستان و بلوچستان به عنوان مهد ميوه‌هاي گرمسيري كشور شناخته مي‌شود. در اينجا ميوه‌هايي را مي‌بينيد كه در شهرهاي ديگر پيدا نمي‌شوند و از ميان آنها مي‌توان به گواوا، چيكو، كنار، پاپايا، فالسا، سيتاپل و جمبو اشاره كرد. به جز اين ميوه‌هاي عجيب استوايي، اگر طرفدار ميوه‌هاي انبه و موز هستيد حتما در سفر به سيستان و بلوچستان آنها را تهيه كنيد چرا كه اين دو از ميوه‌هاي مرغوب اين منطقه به شمار مي‌روند.
چاي سرخ بلوچستان
چاي سرخ بلوچستان در واقع همان چاي ترش است كه در بلوچستان كشت مي‌شود. ۷۳۲ هكتار از زمين‌هاي كشاورزي اين منطقه زير كشت چاي ترش قرار دارند و اين چاي از محصولات مرغوب استان به شمار مي‌رود.
كلوچه خرمايي
اين خوراكي خوشمزه در ماه اسفند و براي استفاده در نوروز طبخ مي‌شود. مغز اين كلوچه‌ها از خرماست؛ اما سياه‌دانه و رازيانه نيز در آن به كار مي‌رود.
صنايع دستي سيستان و بلوچستان
سوزن دوزي
سوزن‌دوزي هنر تزئين پارچه است و سابقه‌اي طولاني و به دارازي قدمت تاريخ اين ديار دارد. اين هنر با نام بلوچي‌دوزي هم شناخته مي‌شود و جلوه‌اي ديدني و خيره‌كننده دارد. هنرمندان روي پارچه‌هاي ساده با نخ‌هاي رنگي و به كمك قلاب و سوزن طرح‌هايي مي‌زنند. طرح ها در سوزن‌دوزي ذهني هستند و از روياها الهام مي‌گيرند و به همين جهت سوزن‌دوزي را بازتاب دردها، آمال و آرزوهاي زنان بلوچ مي‌دانند. سوزن‌دوزي را بر روي لباس، سفره عقد، روتختي، كوسن، سجاده، روميزي، پشتي و يا حتي لباس و ... انجام مي‌دهند.
خامه دوزي
خامه دوزي همان سوزن‌دوزي است كه در آن از نخ ابريشم استفاده مي‌شود. از اين هنر براي تزئين لباس، جانماز، انواع دستمال و سفره‌ها استفاده مي‌كنند.
سفالگري | هنر جهاني سيستان و بلوچستان
سفالگري از هنرهاي بسياري قديمي در سيستان و بلوچستان است و سفال‌هاي كشف شده در شهر سوخته به خوبي قدمت اين هنر را نشان مي‌دهند. روستاي كلپورگان از توابع شهرستان سراوان مهمترين مركز توليد سفال به شمار مي‌رود و با عنوان موزه زنده سفال كلپورگان از سال 1396 ثبت جهاني شده است. اين روستا تنها موزه زنده سفال در جهان است و اين هنر بيش از 3000 سال در آن قدمت دارد.
پريواردوزي
پريواردوزي يا پليواردوزي، نوعي سوزن‌دوزي يا گلدوزي روي پارچه است. جلوه اين هنر بيشتر در قسمت حاشيه روسري و اشارپ زنان بلوچي ديده مي‌شود؛ اما در بخش‌هايي از استان اين هنر را براي تزئين قسمت‌هاي پيش سينه، سرشلوار و دورآستين، كلاه، عرقچين، سرمه‌دان، بازوبند، جلد دعا و ... هم به كار مي‌برند.
بيشتر اهالي بومي سيستان و بلوچستان و روستاهاي شهرستان سراوان و ايرانشهر به اين هنر مشغول هستند و از آن كسب درآمد مي‌كنند.
سياه دوزي
سياه‌دوزي نوعي سوزن‌دوزي با استفاده از نخ سياه رنگ ابريشمي است كه براي تزيين سرآستين و پيش سينه لباس‌ها به كار مي‌رود. در اين هنر با دوخت دندان‌موشي ِ بهم چسبيده نقش‌هايي مثلثي شكل روي لباس مي‌زنند و گاهي بين دوخت دندان‌موشي از دوخت زنجيره هم استفاده مي‌كنند.
سكه دوزي و آينه دوزي
آينه‌دوزي و سكه‌دوزي به هنر دوختن آينه و سكه در سايزهاي مختلف در كنار پولك در لباس‌هاي محلي، جليقه، روتختي و ... گفته مي‌شود. اين هنر دومين هنر محبوب سيستان و بلوچستان بعد از سوزن‌دوزي است و گاهي در كنار ابريشم‌دوزي، قيطان‌دوزي و بخيه‌هاي تزئيني مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين هنر در مراسم عروسي كاربرد زيادي دارد و در رختخواب و جهيزيه عروس يا حتي گردنبند شتر براي تزئين در عروسي به كار مي‌رود. به جز سكه و آينه از منجوق و مرواريد، پولك، خرمهره، دكمه صدفي، نوار يراق و پارچه وسايل مورد نياز براي اين هنر هستند.
جواهرات
به استناد متن‌هاي تاريخي هنر ترصيع و تزئين با جواهرات در سيستان، نيشابور و هرات از سده‌هاي نخستين در جهان اسلام بسيار مشهور بوده و جالب است بدانيد كه جواهرات سيستان جزو هدايايي بودند كه به مراكز حكومتي فرستاده مي‌شده‌اند.
دودني بافي
دودني‌بافي يكي از هنرهاي تاريخي و دانش ساختن تورهاي تزئيني با گياه علفي است؛ گياهي با برگ‌هاي ساده منقسم و گل‌هاي زرد متمايل به سفيد كه در اكثر نقاط استان رويش دارد. از اين هنر در گذشته در تزئين خانه و گاهي هم به عنوان دفع چشم‌زخم از مال و جان استفاده مي‌كردند.
خولك بافي
براي خولك‌بافي از ساقه‌هاي ني استفاده مي‌شود و سايه‌بان، پرده و توتن (نوعي قايق حصيري) را با استفاده از اين هنر تهيه مي‌كنند. روستاهاي حاشيه كوه خواجه و شهرستان زابل از مهمترين مراكز توليد محصولات خولك‌بافي هستند.
تگرد بافي
در منطقه بلوچستان، حصيري به نام تگر وجود دارد كه از داز (برگ درختان خرماي وحشي) تهيه مي‌شود. سواس (صندل)، كچو (خورجين)، روپگ (جارو)، پروند (كمربند جهت بالا رفتن از درخت نخل)، سمان (زيرانداز)، سفت (جانماز)، كپات(سبد كوچك) از محصولات اين هنر هستند.
سيس بافي
سيس رشته‌هايي از الياف است كه در اطراف تنه درخت خرما مي‌رويد و به آن گيس درخت خرما گفته مي‌شود. در سيس‌بافي از اين الياف براي تهيه برخي از ملزومات زندگي استفاده مي‌شود كه از ميان آنها مي‌توان موارد زير را نام برد:
- تك: نوعي زيرانداز حصيري
- نولك: نوعي سبد دسته‌دار براي حمل علوفه و ماهي
- سوند:نوعي حصير براي ايجاد حصار و محدود كردن فضا
- كتل : نوعي زنبيل
- قفس براي نگهداري مرغ
- انواع طناب
- كلاهك آباژور
قاليبافي
قاليبافي تاريخي بس طولاني در سيستان و بلوچستان دارد تا جايي كه فرش سيستاني از شهرت خاصي برخوردار است.
گليم بافي
گليم‌بافى در استان سيستان و بلوچستان و به ويژه بين عشاير، طوايف بلوچ و بلوچ‌هاي ساكن سيستان رواج دارد و با استفاده از پشم انجام مي‌شود. نوع گليمي كه در سيستان توليد مي‌شود با نوع بلوچي آن، در نحوه برپايي دستگاه گليم تفاوت دارد.
پلاس بافي
پلاس نوعي زيرانداز است كه مثل گليم و قالي كه از پشم بافته مي‌شود و از گذشته‌هاي دور از آن به عنوان زيرانداز جهت حفاظت از رطوبت، سرما و گرماي زمين و فرش كردن كف چادر عشاير مورد استفاده بوده است. زمينه پلاس را معمولا خطوط افقي و رنگارنگ تشكيل مي‌دهند و امروزه آن را بيشتر به عنوان سجاده نماز و سفره پيش پاي عروس استفاده مي‌كنند.
نمدمالى
نمد، نوعي زيرانداز سنتي است كه در نتيجه به هم فشردن پشم ساخته مي‌شود. در استان سيستان و بلوچستان شستن، رنگرزى و تهيه پشم وظيفه مردان است ولى ساخت نمد را بانوان انجام مي‌دهند.
لنج سازي | ميراث معنوي يونسكو
لنج كشتي كوچك يا قايقي بزرگ گفته مي‌شود كه بيشتر در خليج فارس، درياي عمان و اقيانوس هند به چشم مي‌خورد. در لغت، لنج يعني حركت كردن با كبر و ناز كه به خوبي حركت آهسته اين كشتي كوچك را وصف مي‌كند. اين هنر كه بيشتر جنبه صنعتي دارد، بيشتر در بندر كنارك و چابهار رواج دارد.
البته قصد ما از آوردن نام لنج در اينجا معرفي آن به عنوان يك سوغاتي نيست. دليل اشاره ما به لنج‌سازي در اين مطلب، اين است كه دانش لنج‌سازي ايرانيان به عنوان يك ميراث معنوي در يونسكو ثبت شده و ميراثي جهاني به شمار مي‌رود.
ساير صنايع دستي سيستان و بلوچستان
چادر بافى: بافت چادرهاي عشاير از موي بز بر روي دار قالي
سفره بافى يا جهيزي: دست بافته اي از پشم شتر با نقش ترنجي در وسط آن
خراطي: هنر ساخت اشيا از چوب با كمك دستگاهي مخصوص
برچسب: ،